Obligatoryjny a fakultatywny zakaz prowadzenia pojazdów

Zakaz prowadzenie pojazdów to środek karny stosowany obok kary zasadniczej, a niekiedy zamiast niej, przewidziany w kodeksie karnym oraz kodeksie wykroczeń. Jest jednym z najczęściej orzekanych środków i z doświadczenia naszych Klientów wiemy, że bywa dla nich bardzo surową dolegliwością, stąd warto poświęcić mu kilka słów, zwłaszcza że w ostatnim czasie reguły jego stosowania ulegały zmianom.

Sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności, jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji (art. 42 § 1 kodeksu karnego). Regułą jest zatem fakultatywność jego orzekania. Co do zasady jest orzekany w granicach od roku do 15 lat. Kodeks karny wymienia także sytuacje, gdy sąd będzie miał obowiązek orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Nastąpi to w razie skazania za przestępstwo polegające na niezatrzymaniu pojazdu pomimo polecenia osoby uprawnionej do kontroli ruchu drogowego stosującej sygnały dźwiękowe i świetlne (art. 178b kodeksu karnego), prowadzenie pojazdu mechanicznego wbrew decyzji organu o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami (art. 180a kodeksu karnego), niestosowania się do orzeczonego przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów (art. 244 kodeksu karnego). Co więcej, jeszcze surowsze obostrzenia dotyczą sprawców, którzy w trakcie popełnienia przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji byli w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegli z miejsca wypadku (art. 177 kodeksu karnego), katastrofy w ruchu lądowym (art. 173 kodeksu karnego) lub zdarzenia noszącego znamiona bezpośredniego niebezpieczeństwa takiej katastrofy (art. 174 kodeksu karnego) – wówczas orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów następuje obligatoryjnie i to na czas nie krótszy niż 3 lata. Sąd orzeka zakaz prowadzenia pojazdów dożywotnio w przypadku popełnienia przestępstwa z art. 178a § 4 kodeksu karnego (prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości po wcześniejszym prawomocnym skazaniu za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub za popełnienie przestępstwa z art. 173, 174, 177 kodeksu karnego w takim stanie lub prowadzenie pojazdu mechanicznego w takim stanie w trakcie trwania zakazu prowadzenia pojazdów orzeczonego za popełnione przestępstwo). Sąd dożywotnio orzeka zakaz prowadzenia pojazdów także w sytuacji, gdy sprawca w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego popełnił przestępstwo sprowadzenia katastrofy bądź wypadku drogowego, których skutkiem jest śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu innej osoby albo uciekł z miejsca takiego zdarzenia. Przepis stanowi, że sąd wyjątkowo, w szczególnym okolicznościach może nie orzekać takiego zakazu dożywotnio. Jednakże, gdy ponownie nastąpi jedna z wymienionych wyżej sytuacji uprawniająca do orzeczenia zakazu dożywotnio, orzeczenie zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych jest obligatoryjne i dożywotnie.  Należy jeszcze nadmienić, że orzeczony zakaz nie biegnie w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności orzeczonej chociażby za inne przestępstwo.

W tym miejscu warto zasygnalizować, że zakaz prowadzenia pojazdów na podstawie kodeksu wykroczeń orzeka się w miesiącach lub latach na okres od 6 miesięcy do 3 lat, a na poczet tego zakazu zalicza się okres od zatrzymania dokumentu uprawniającego do kierowania.

W przypadku zagrożenia opisanym środkiem karnym, warto skontaktować się z profesjonalnym obrońcą, gdyż istnieją możliwości jego łagodzenia. Warto wskazać chociażby na brak obligatoryjnego charakteru orzekania zakazu prowadzenia pojazdów w przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego (po spełnieniu określonych przesłanek do jego zastosowania) oraz skrócenie czasu wykonywania środka karnego czy wykonywanie środka karnego poprzez zainstalowanie w pojeździe blokady alkoholowej.

Na marginesie należy zauważyć rosnącą tendencję do zaostrzania przepisów związanych z bezpieczeństwem komunikacyjnym, czego wyrazem są ostatnie zapowiedzi Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczące m.in. przepadku pojazdu wobec sprawców przestępstw drogowych.