Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało projekt ustawy wdrażającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z 5 czerwca 2019 roku w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko.
Nowelizacja ta wprowadza wiele zmian w obowiązkach licznych przedsiębiorców, w szczególności określono listę produktów jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego, które będą objęte zakazem wprowadzania do obrotu. Lista obejmuje między innymi: artykuły higieniczne, sztućce (widelce, noże, łyżki, pałeczki), talerze, słomki, mieszadełka do napojów, czy pojemniki na żywność wykonane z polistyrenu ekspandowanego (tzw. styropianowe).
Warto zauważyć, że zakaz dotyczy wprowadzania tych produktów do obrotu, nie zaś ich każdorazowej sprzedaży. W rezultacie produkty po raz pierwszy udostępnione na polskim rynku przed wejściem w życie ustawy wdrażającej będą mogły być sprzedawane na całym terytorium Rzeczpospolitej Polskiej do wyczerpania zgromadzonych zapasów – i to nawet kilkukrotnie.
Nie wszystkie produkty jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego będą objęte zakazem wprowadzania do obrotu, choć część z nich będzie podlegać nowym obowiązkom. Dyrektywa przewiduje wprowadzenie mechanizmów, które mają doprowadzić do trwałego zmniejszenia stosowania takich produktów jak pakowania z tworzyw sztucznych jednorazowego użytku.
W tym celu przedsiębiorcy prowadzący jednostki handlu detalicznego lub hurtowego oraz prowadzący jednostki gastronomiczne będą pobierali od nabywcy opłatę, która wyniesie maksymalnie 1 zł za sztukę opakowania wymienionego powyżej. Wysokość takiej opłaty zostanie doprecyzowana w rozporządzeniu.
Ponadto wspomniani przedsiębiorcy będą obowiązani zapewnić nabywcom dostępność w sprzedaży alternatywnych produktów, które nie będą wykonane z tworzyw sztucznych lub będą produktami wielokrotnego użytku.
Projekt przewiduje też dalsze opłaty. Kolejna obciąży przedsiębiorców wprowadzających do obrotu opakowania jednorazowe. Taka opłata będzie przeznaczona na gospodarowanie odpadami powstałymi z produktów tego samego rodzaju. Dodatkowo w ramach rozszerzonej odpowiedzialności producenta zaprojektowano opłatę, która będzie przeznaczana na publiczne kampanie edukacyjne.
Część produktów wymagających ponoszenia opłat będzie dodatkowo opatrzona widocznym, czytelnym i nieusuwalnym oznakowaniem. Taki znak został zaprojektowany i uszczegółowiony w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2020/21512 i pojawi się nie tylko na opakowaniach do żywności, ale też na produktach higienicznych.
Proponowane regulacje już na etapie projektu budzą wiele wątpliwości u przedsiębiorców. Duża część z tych wątpliwości dotyczy przepisów przejściowych, które regulują wspomnianą kwestię dalszej odsprzedaży produktów objętych zakazem, a wprowadzonych do obrotu przed wejściem w życie ustawy. Dystrybutorzy i potencjalni nabywcy obawiają się o to, czy gromadzone obecnie produkty objęte zakazem będą mogły być sprzedawane, a w konsekwencji – czy ta niepewność nie zmniejszy zainteresowania tego typu produktami.
Podobna sytuacja dotyczy obowiązku znakowania. Czy objęte tym obowiązkiem produkty zgromadzone przed wejściem w życie nowych przepisów (już wprowadzone do obrotu) będą wymagały opatrzenia odpowiednią naklejką, czy jednak będzie można je sprzedawać na dotychczasowych zasadach do wyczerpania zapasów.
Ostatnia, chyba najważniejsza, obawa dotyczy ryzyka wzrostu kosztów detalicznych, bowiem producenci i sprzedawcy z pewnością będą chcieli przerzucić powstałe koszty na konsumentów.