Uważnie przyglądamy się zmianom w prawie i zapowiedziom w tym zakresie. Obecnie projektowane przez rząd zmiany w procesie rozwodowym dotyczą wprowadzenia rodzinnego postępowania informacyjnego poprzedzającego sprawę rozwodową oraz zmiany w zakresie opłaty przy rozwodzie bez orzekania o winie. Nadto warto przyjrzeć się wybranym projektowanym zmianom w zakresie spraw związanych z rozwodem, takich jak alimenty oraz kontakty.
W założeniu projektodawców spotkanie informacyjne ma dać małżonkom czas na wyjaśnienie problemów i uzgodnienia, przede wszystkim w zakresie spraw dzieci. Jeśli strony mają małoletnie dzieci, przed złożeniem pozwu o rozwód lub separację konieczne będzie złożenie wniosku o przeprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego (także gdy w pozwie wskazano żądanie orzekania bez winy). Na spotkaniu informacyjnym małżonkowie będą pouczani m. in. o indywidualnych i społecznych skutkach rozwodu oraz działaniach, które strony powinny podjąć dla utrzymania małżeństwa lub zawarcia ugody. Sąd wyznaczając termin spotkania informacyjnego będzie jednocześnie kierował sprawę do mediacji. Ta ma być dobrowolna i trwać miesiąc od dnia zakończenia spotkania informacyjnego (a na wniosek stron będzie mogła zostać przedłużona o 6 miesięcy). Po tym terminie bądź zawarciu ugody postępowanie to zostanie umorzone i dopiero po jego uprawomocnieniu się (dopuszczalne będzie zażalenie) małżonek będzie mógł złożyć pozew o rozwód, do którego należy załączyć odpis postanowienia o umorzeniu tego postępowania. Brak takiego załącznika w przypadku, gdy strony mają małoletnie dzieci stanowić będzie brak formalny skutkujący zwrotem pozwu. W związku z powyższym nie będzie możliwości złożenia wniosku o zabezpieczenie (np. alimentów, kontaktów z dziećmi) na czas postępowania informacyjnego, co będzie mogło prowadzić do konieczności zainicjowania odrębnego postępowania. Rodzinnym postępowaniem informacyjnym nie zostaną objęte sprawy, w których w małżeństwie była stosowana przemoc (prawomocne skazanie za umyślne przestępstwo popełnione na szkodę małżonka lub wspólnego małoletniego dziecka bądź przedstawienie takiego zarzutu, w sytuacji, gdy wniosek złożyła taka osoba złożyła wniosek o przeprowadzenie postępowania informacyjnego, a drugi z małżonków takiego wniosku nie złożył lub nie poparł go).
Dotąd w przypadku, gdy strony zgodnie wnosiły o rozwód bez orzekania o winie, w przypadku wydania takiego orzeczenia sąd zwracał połowę wniesionej opłaty sądowej (która wynosi 600 zł). Zgodnie z projektem taki zwrot będzie możliwy jedynie w przypadku orzeczenia separacji. Stąd rozwód bez orzekania o winie ma być droższy o 300 zł niż obecnie.
Zmiany mają dotyczyć także
uregulowań zawartych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym w zakresie orzekania o
kontaktach. Przykładowo, art. 113.4 ma otrzymać brzmienie: „sąd opiekuńczy,
orzekając w sprawie kontaktów z dzieckiem, może zobowiązać rodziców do
określonego postępowania, w szczególności skierować ich do placówek lub
specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących
rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli
wykonania wydanych zarządzeń, a także poddać sposób utrzymywania
kontaktów kontroli kuratora sądowego”. Co więcej, w myśl projektu, sąd będzie
zawiadamiał prokuratora o każdej sprawie o ograniczenie lub pozbawienie władzy
rodzicielskiej lub o zmianę rozstrzygnięcia w tym przedmiocie wszczętej przez
sąd z urzędu.
W projekcie zawarto także instytucję „natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych” (liczonych jako odpowiedni procent minimalnego wynagrodzenia), która ma być regulowana zarówno przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jak i proceduralnie w kodeksie postępowania cywilnego.
Z praktyki kancelarii wynika, że rozwód może trwać szybko – gdy nastąpił zupełny rozkład pożycia, małżonkowie nie mają dzieci ani wspólnych zobowiązań finansowych i są zgodni co do orzekania rozwodu bez winy – wówczas rozstrzygniecie może nastąpić nawet podczas jednej rozprawy. Z drugiej strony zdarzają się postępowania długie, wymagające wielu czynności dowodowych takich jak przesłuchanie świadków, wydanie opinii biegłych, przedstawienie dowodów z dokumentów. Analizując przedstawione zapowiedzi zmian, można przypuszczać, że średni czas postępowania rozwodowego zostanie wydłużony. Należy zaznaczyć, że jest to dopiero etap prac ustawodawczych, zaś projektowane zmiany mają wejść w życie po sześciu miesiącach od ich uchwalenia, o czym będziemy Państwa informować w naszym Codzienniku.