30 listopada 2020 roku weszła w życie tzw. „ustawa antyprzemocowa”, a właściwie ustawa z dnia 30 kwietnia 2020 roku o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, zmieniająca kilka aktów prawnych. Głośno zapowiadana przez Ministerstwo Sprawiedliwości jako panaceum na sprawców przemocy domowej po 6 miesiącach od jej uchwalenia może być wreszcie stosowana. Jakie nowe instrumenty przewidują te zmiany legislacyjne?
Przede wszystkim wprowadzono nią możliwość szybkiego odizolowania sprawcy przemocy domowej od ofiary. Chodzi tu m. in. o nowy art. 15aa ustawy o Policji i uprawnienie funkcjonariusza do wydania wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie, stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby dotkniętej tą przemocą, nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Mogą być one stosowane łącznie i są natychmiast wykonalne. Oznacza to, że już podczas interwencji Policji, domniemany sprawca może zostać zobligowany do opuszczenia mieszkania.
Zarazem, aby zwiększyć skuteczność instrumentu wprowadzono do Kodeksu wykroczeń w art. 66b nowy czyn zabroniony, polegający na niestosowaniu się do wydanego przez Policję lub Żandarmerię Wojskową ww. nakazu lub zakazu. Sankcjami za naruszenie wskazanej normy są: kara aresztu (od 5 do 30 dni), kara grzywny (od 20 zł do 5.000 zł) lub ograniczenia wolności (do miesiąca).
Warto jednak podkreślić, że osobie, wobec której zastosowano taki zakaz lub nakaz, przysługuje zażalenie, które sąd ma obowiązek rozpatrzyć w ciągu 3 dni od jego wpływu. Ponadto, wyżej opisany zakaz lub nakaz traci moc po 14 dniach od jego wydania. Termin 14-dniowy może jednak zostać przedłużony przez sąd, w sytuacji, gdy wyda on postanowienie o zabezpieczeniu w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.
Warto wspomnieć także o wprowadzeniu całego nowego działu do Kodeksu postępowania cywilnego, regulującego sprawy o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Pokrzywdzony może złożyć wniosek o wydanie takiego nakazu lub zakazu, do którego sąd musi się ustosunkować w ciągu 30 dni. Celem przyspieszenia doręczeń, mogą być one dokonywanie przez policjantów lub żandarmów.
Jednocześnie ustawodawca nałożył na Policję i Żandarmerię Wojskową obowiązek współdziałania z sądem w wyjaśnianiu sytuacji przemocy w rodzinie, a także informowania pokrzywdzonych o całodobowym telefonie zaufania i możliwości otrzymania pomocy.
Zespół kancelarii pozytywnie ocenia dostrzeżenie przez ustawodawcę skali problemu przemocy domowej i wprowadzenie instrumentów, za pomocą których osoba pokrzywdzona może dużo szybciej uwolnić się od sprawcy. Jednocześnie nie sposób pominąć, że osłabione zostały gwarancje konstytucyjne wobec osób podejrzewanych o przemoc domową, które natychmiastowo będą musiały opuścić mieszkanie. Sprawy te oparte są na przeciwstawnych zeznaniach, które mogą prowadzić do niezgodnych ze stanem faktycznym wniosków funkcjonariuszy.