W art. 62 a § 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii mowa jest o posiadaniu znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych, co wpływa na wyższe zagrożenie karne takiego czynu (karą pozbawienie wolności od roku do 10 lat). Polskie sądy jednak w różny sposób podchodzą do interpretacji tego ustawowego wyrażenia. Najczęściej występuje pogląd, że znaczna ilość to taka, która „mogłaby jednorazowo zaspokoić potrzeby co najmniej kilkudziesięciu osób uzależnionych”. Z pewnością jest to pojęcie nieprecyzyjne, zaś sądy każdorazowo rozstrzygają czy dana ilość jest znaczną w konkretnym przypadku. Przykładowo, Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że „z 1,5 dm3 płynnej amfetaminy można wytworzyć 2 kg siarczanu amfetaminy czyli 10 000 porcji dilerskich narkotyków. Nie budzi wątpliwości, że jest to ilość znaczna”. Z kolei Sąd Apelacyjny w Lublinie rozstrzygał taką kwestię w odniesieniu do marihuany, orzekając, że „przyjmując, że dawka wystarczająca do jednorazowego odurzenia się jednej osoby to 0,1 – 0,5 grama, ustalenie, iż 100 gramów marihuany stanowi ilość znaczną, nie może budzić żadnych wątpliwości”. Brak jasnych i jednoznacznych kryteriów w tej materii skłonił Sąd Rejonowy w Słupsku do zadania pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Dnia 22 stycznia 2020 roku Rzecznik Generalny Eleanor Sharpston wydała w tej sprawie opinię, która posłuży za rozstrzygnięcie sądu. Poddała w niej ostrej krytyce orzecznictwo polskich sądów, stwierdzając, że „sytuacja, w której istniejące orzecznictwo sądów niższej instancji nie pozwala jednostce na ustalenie, czy posiadanie ilości narkotyków wystarczającej do wywołania jednorazowego odurzenia u kilkudziesięciu osób może prowadzić do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej za przestępstwo kwalifikowane, czy też aby przestępstwo to zostało orzeczone, konieczne jest posiadanie ilości narkotyków wystarczającej do odurzenia kilkuset (lub nawet kilku tysięcy) osób, nie spełnia moim zdaniem kryterium przewidywalności. Przekracza ona w mojej opinii poziom elastyczności, który jest niezbędny do uniknięcia nadmiernego formalizmu i do dostosowania się do zmieniających się okoliczności”. Czy w związku z powyższym będzie można się spodziewać od sądów większej precyzji w określaniu „znacznej” i „nieznacznej” ilości środków odurzających?

Od 1 czerwca 2020 roku nastąpi zmiana w zakresie objęcia ochroną wynikającą z przepisów konsumenckich także przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, jeżeli zawierają umowę bezpośrednio nie związaną z charakterem ich działalności (wpisanym do CEIDG). Mianowicie do ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta zostanie dodany nowy przepis – art. 38a w brzmieniu: „Przepisy dotyczące konsumenta zawarte w niniejszym rozdziale stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej”. Przepis będzie miał zastosowanie do umów zawieranych po 1 czerwca 2020 roku.  Podobnie przedsiębiorca wpisany do CEIDG będzie korzystał z dobrodziejstwa przepisów dotyczących konsumenta zawartych w art. 3851 – 3853 kodeksu cywilnego, które dotyczą niedozwolonych postanowień umownych, jak również z większości przepisów dotyczących rękojmi za wady fizyczne lub prawne, które obecnie znacznie różnicują sytuację konsumenta i przedsiębiorcy reklamującego towar lub usługę. W praktyce oznacza to, że jako prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie świadczenia pomocy prawnej, będzie mógł chociażby odstąpić w ciągu 14 dni od zawartej przez Internet umowy sprzedaży laptopa (bo nie jest to profil jego działalności), który nabył na firmę. A w razie problemów przysługiwać mu będzie taki zakres rękojmi jak konsumentowi. Inaczej będzie się kształtować sytuacja obojga przedsiębiorców zajmujących się tym samym segmentem rynku np. sprzedażą telefonów.

Według założeń od 1 marca 2020 miała zacząć funkcjonować tzw. Prosta Spółka Akcyjna, jednak na razie odłożono na czas nieokreślony jej wejście w życie. Ten nowy rodzaj spółki ma sprawić, że polscy innowacyjni przedsiębiorcy będą mogli łatwiej niż obecnie założyć firmę i pozyskać kapitał potrzebny do rozwoju działalności. Główne cechy prostej spółki akcyjnej to 1 zł kapitału na start, szybka rejestracja elektroniczna, elektronizacja procedur – np. możliwość podejmowania uchwał za pomocą poczty elektronicznej lub podczas wideokonferencji. Akcje PSA nie będą miały postaci materialnej oraz będą mogły być zbywane w formie dokumentowej, zastrzeżonej pod rygorem nieważności. Biorąc pod uwagę, że kapitał akcyjny spółki będzie mógł zostać podniesiony na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki, bez konieczności jej zmiany, a dla składania oświadczeń woli spółki i akcjonariusza oraz podejmowania uchwał organów spółki zastrzeżona jest co najwyżej forma dokumentowa, także emisja nowych akcji będzie mogła następować wyłącznie przy użyciu środków komunikacji elektronicznej.

W grudniu 2019 roku weszła w życie nowelizacja ustawy prawo o ruchu drogowym, w której ustanowiono obowiązkową tzw. „jazdę na suwak” oraz utworzenie „korytarzy życia” dla pojazdów uprzywilejowanych. Jakie jest praktyczne znaczenie tych przepisów? Tzw. „jazda na suwak” polega na wpuszczeniu jednego pojazdu lub jednego zespołu pojazdów z pasa, na którym doszło do zwężenia lub zanikania pasów bezpośrednio przed tym miejscem, a w przypadku, gdy swobodny przejazd jest możliwy jedynie pasem środkowym – jednego pojazdu z prawej strony i jednego pojazdu z lewej. „Korytarz życia” to obowiązek przepuszczenia pojazdu uprzywilejowanego w ten sposób, że kierowca poruszający się skrajnym lewym pasem zjeżdża do lewej krawędzi jezdni, zaś pojazdy poruszające się na pozostałych pasach kierują się w prawo, jak najbliżej prawej krawędzi pasów ruchu. Znowelizowane przepisy z uwagi na ich redakcję, mogą budzić wątpliwości interpretacyjne. Nie wskazano bowiem, czy kierowca lewego pasa musi jechać nim aż do zwężenia, czy może zjechać na prawy pas wcześniej.  Nie wiadomo też, co oznacza wyrażenie użyte w nowym art. 22 ust. 4b „w warunkach znacznego zmniejszenia prędkości” – nie wskazano bowiem ile ma ono wynosić, by zaktualizował się obowiązek jazdy „na suwak”. Z kolei w kwestii „korytarza życia” nietrafione jest nakazywanie kierowcom zjechania „jak najbliżej krawędzi pasa ruchu”. Z doświadczenia życiowego wynika bowiem, że zjechanie do linii wyznaczającej pas okazuje się w większości przypadków niewystarczające by przepuścić pojazd jadący na sygnale. Niezależnie od zaznaczonych wątpliwości zmianę oceniamy pozytywnie, zachęcając do podejmowania właściwych reakcji na drodze. Zależy od nich nie tylko komfort jazdy innych uczestników, ale również życie i zdrowie. Zaś w przypadku jazdy „na suwak” – w kolejnej trasie to my możemy stać się kierowcami znajdującymi się na wolniejszym pasie. Przypominamy także, że naruszenie przepisów prawa o ruchu drogowym, w tym tych dodanych nowelizacją, stanowi wykroczenie z art. 97 kodeksu wykroczeń i zagrożone jest karą grzywny do 3.000 zł lub karą nagany. Z kolei niezachowanie ostrożności i spowodowanie zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym to wykroczenie z art. 86 § 1 kodeksu wykroczeń zagrożone karą grzywny do 5.000 zł.

Z nowym rokiem w życie wchodzi nowa BDO, czyli baza danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami. Według założeń ma wspierać uszczelnienie systemu gospodarowania odpadami i zwiększenie poziomu ich recyklingu. Baza, po uruchomieniu elektronicznej rejestracji, ewidencji i sprawozdawczości w styczniu 2020 roku pozwoli na kompleksowe gromadzenie i zarządzanie informacjami dotyczącymi gospodarki odpadami oraz zapewni jej użytkownikom elektroniczną realizację obowiązków związanych z posiadaniem odpadów. Pierwszym elementem BDO jest Rejestr BDO, czyli lista wszystkich podmiotów, na które ustawa o odpadach nakłada obowiązek rejestracji. Rejestr BDO na terenie województw prowadzą marszałkowie, którzy umieszczają w nim podmioty z urzędu lub na wniosek. Użytkownikami BDO, a jednocześnie podmiotami, które mają obowiązek posiadania wpisu do Rejestru BDO oraz prowadzenia w nim ewidencji i sprawozdawczości odpadów są posiadacze odpadów, czyli wytwórcy odpadów oraz podmioty będące w posiadaniu odpadów.  Wytwórca odpadów to każdy, kogo działalność powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów) oraz każdy, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów. Wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej. Pełna lista podmiotów wpisywanych do Rejestru BDO na wniosek znajduje się w art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach. Od 1 stycznia 2020 roku papierowe wnioski składane do urzędów marszałkowskich zastąpi rejestracja elektroniczna, przy użyciu formularza elektronicznego, za pośrednictwem strony internetowej www.bdo.mos.gov.pl. Od 1 stycznia 2020 roku, poprzez konto w Rejestrze BDO, będzie też prowadzona ewidencja odpadów. Dokumentacja elektroniczna zastąpi karty przekazania odpadów, karty ewidencji odpadów, karty ewidencji komunalnych osadów ściekowych czy karty ewidencji zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Do prowadzenia ewidencji odpadów zobowiązany jest każdy posiadacz odpadów. Sankcje za niestosowanie przepisów ustawy w zakresie BDO dzielą się na dwie kategorie. Są to grzywny lub areszt wymierzane przez sądy oraz administracyjne kary pieniężne nakładane przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Karą aresztu lub grzywny można zostać ukaranym m.in. za niezłożenie wniosku o wpis do Rejestru BDO lub naruszenie obowiązków sprawozdawczych i ewidencyjnych. Kara grzywny, jaką może wymierzyć sąd waha się od 100 zł do ponad 1 mln zł. Administracyjna kara pieniężna może zostać nałożona m.in. za prowadzenie działalności bez wymaganego wpisu do Rejestru BDO. Wynosić będzie od 5.000 zł do 1 mln zł.

W związku z dużą nowelizacją Kodeksu Postępowania Cywilnego, o której informowaliśmy ostatnio w Codzienniku Prawnym, warto zwrócić uwagę także na jej wpływ na spory sądowe pomiędzy pracownikami a pracodawcami. Szansą na przyspieszenie postępowań jest między innymi nowy art. 271[1] k.p.c., który upoważnia sąd do odebrania zeznań świadka na piśmie. Dotychczasowa praktyka pokazywała, że trudności z zawiadomieniem świadka lub jego nieobecnością powodowały konieczność wyznaczania kolejnych terminów rozpraw, przez co czas postępowania znacznie się wydłużał. Od 7 listopada 2019 roku, powództwo w sprawie z zakresu prawa pracy można wytoczyć bądź przed sąd ogólnie właściwy dla pozwanego, bądź przed sąd, w którego obszarze właściwości praca jest, była lub miała być wykonywana. Na wniosek stron tak ustalony sąd może jednak przekazać sprawę innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli przemawiają za tym względy celowości. Ułatwieniem dla stron ma być także posiedzenie przygotowawcze. Oprócz funkcji związanych z organizacją kolejnych rozpraw, służy ono także usunięciu braków pisma wszczynającego postępowanie w zakresie niezbędnym do nadania sprawie prawidłowego biegu oraz ustaleniu przez sąd dowodów do przeprowadzenia z urzędu, a także wyjaśnieniu innych okoliczności istotnych dla prawidłowego i szybkiego rozpoznania sprawy (art. 476 § 3 [2] k.p.c.). Ponadto, przewodniczący i sąd są obowiązani tak prowadzić sprawę, by termin posiedzenia, na którym sprawa ma zostać rozpoznana, przypadł nie później niż miesiąc od dnia zakończenia posiedzenia przygotowawczego, a jeżeli go nie przeprowadzono – nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew. Ciekawym rozwiązaniem jest także nałożenie na pozwanego obowiązku zaznajomienia pełnomocnika ze stanem faktycznym sprawy oraz umocowania go do zwarcia ugody (art. 470 k.p.c.). Wymienionych przepisów (poza dotyczącym właściwości sądu) nie stosuje się w postępowaniu kasacyjnym oraz gdy pozwanym jest pracownik. Zmiany pozwalają także na szybsze przywrócenie pracownika do pracy – uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne albo przywracając pracownika do pracy, sąd na wniosek pracownika może w wyroku nałożyć na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania (art. 477 § 2 k.p.c.). Należy także dodać, że sąd w sprawach z zakresu prawa pracy będzie mógł nie tylko wzywać świadków i inne osoby, ale także żądać dokumentów i innych dowodów kontaktując się w inny sposób niż za pomocą tradycyjnej poczty. Celem nowych przepisów jest usprawnienie postępowań z zakresu prawa pracy. Najbliższe miesiące pokażą, czy czas trwania postępowań ulegnie znacznemu skróceniu.

Od 1 stycznia 2020 roku nastąpi znaczna podwyżka wynagrodzenia minimalnego – aż o 350 zł brutto i wyniesie 2.600 zł brutto. Minimalna stawka za godzinę pracy została ustalona z kolei w wysokości 17 zł.  Z dniem 1 stycznia 2020 roku zmieni się także ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę – przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia pracownika nie będzie można uwzględnić dodatku za staż pracy. Wprowadzona zostanie definicja dodatku za staż pracy. Zgodnie z nią „dodatek za staż pracy” to „dodatek do wynagrodzenia przysługujący pracownikowi z tytułu osiągnięcia ustalonego okresu zatrudnienia, na zasadach określonych w odrębnych przepisach, układzie zbiorowym pracy, innym opartym na ustawie porozumieniu zbiorowym, regulaminie wynagradzania, statucie określającym prawa i obowiązki stron stosunku pracy, umowie o pracę lub spółdzielczej umowie o pracę”. Bez zmian pozostaną pozostałe obostrzenia, iż przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia pracownika nie uwzględnia się nagrody jubileuszowej, odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych oraz dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej. Należy przypomnieć, że zgodnie z ustawą wynagrodzenie pracownika zatrudnionego w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy nie może być niższe od wskazanego wynagrodzenia minimalnego.  Wypłacanie zleceniobiorcy lub usługodawcy wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług w wysokości niższej niż obowiązująca wysokość minimalnej stawki godzinowej stanowi czyn zabroniony zagrożony karą grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.

Karalność za organizowanie nielegalnych adopcji dzieci nie jest rzeczą nową w polskim kodeksie karnym. Przepis art. 211a k.k. funkcjonujący od 2010 roku stanowi, że kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, zajmuje się organizowaniem adopcji dzieci wbrew przepisom ustawy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Warto przy tym zauważyć, że dotychczasowa karalność uzależniona jest od działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, zaś sama liczba wszczętych postępowań jest niewielka. Karalności nie podlegało dotąd naruszanie przepisów adopcyjnych z pobudek altruistycznych np. chęci zapewnienia dziecku lepszych warunków bytowych. Dnia 25 października 2019 roku Prezydent podpisał nowelizację kodeksu karnego, która rozszerzy odpowiedzialność za proceder adopcyjny także na adoptującego i wyrażającego zgodę na przysposobienie. Nowy przepis art. 211a k.k. penalizuje bowiem zarówno oddanie dziecka do adopcji przez osobę, której przysługuje nad nim władza rodzicielska (art. 211a § 2 k.k.), jak i przyjęcie dziecka do adopcji przez osobę, od której to dziecko nie pochodzi, niebędącej jego biologicznym rodzicem (art. 211a § 2 k.k.). Aby doszło do popełnienia czynu zabronionego zgodnie z nowymi przepisami (art. 211a § 3 k.k.) wystarczające będzie wyrażenie zgody na adopcję przez siebie dziecka w warunkach opisanych w art. 211a § 2 k.k. tj. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, zatajając ten fakt przed sądem orzekającym w postępowaniu o przysposobienie albo z pominięciem postępowania o przysposobienie. W uzasadnieniu rządowego projektu zmiany ustawy wskazano na rosnącą liczbę anonsów kobiet oferujących urodzenie dziecka i oddanie go po porodzie. Projektodawcy wskazali, że do nielegalnej adopcji dochodzi w dwóch przypadkach – gdy sprawca oddaje lub przyjmuje dziecko do adopcji w celu osiągnięcia korzyści osobistej lub majątkowej i zataja ten fakt przed sądem orzekającym w postępowaniu o przysposobienie lub gdy sprawca wykorzystuje inne instytucje prawne w celu osiągnięcia skutku adopcji, np. fikcyjne uznanie dziecka i zrzeczenie się praw rodzicielskich przez matkę. W ustawie wprowadza się także definicję adopcji jako nabycia władzy rodzicielskiej nad dzieckiem przez inną osobę niż ta, od której dziecko pochodzi. Czy rzeczywiście nowe ustawodawstwo spowoduje większe poszanowanie dla przepisów dotyczących postępowania w sprawie o przysposobienie? Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od jej publikacji w Dzienniku Ustaw.

Wraz z dużą nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego, o której informowaliśmy w Codzienniku Prawnym 12 czerwca 2019 roku, zmieniają się także reguły dotyczące prowadzenia postępowań w sprawach gospodarczych. Zmiany zaczną obowiązywać 7 listopada 2019 roku. Uwagę zwraca przede wszystkim szeroki katalog spraw uznanych przez ustawodawcę za sprawy gospodarcze. Zgodnie z nowym art. Art. 4582 k.p.c. będą nimi nie tylko spory pomiędzy przedsiębiorcami, ale również sprawy z umów leasingu, umów o roboty budowlane, sprawy przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska, sprawy z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego i inne wymienione w przepisie. Należy zwrócić również uwagę na odmienności od postępowania zwyczajnego. Przedsiębiorca będzie musiał wskazać w pozwie adres e-mail lub oświadczyć, iż takiego adresu nie posiada. Z uwagi na zakładane cele nowelizacji wśród nowych przepisów znalazł się także art. 4585 k.p.c. nakazujący powołanie wszystkich twierdzeń i dowodów już w pierwszym piśmie procesowym pod rygorem ich późniejszego pominięcia. Istotną zmianą będzie też znaczne ograniczenie roli świadków w procesie gospodarczym. Będą mogli być słuchani jedynie wyjątkowo, gdy pozostaną niewyjaśnione istotne okoliczności sprawy po wyczerpaniu innych środków dowodowych. Zupełną nowością będzie też możliwość zawarcia przez strony pisemnie lub ustnie przed sądem tzw. „umowy dowodowej”. Strony będą mogły się umówić o wyłączenie określonych dowodów w postępowaniu. Z kolei oświadczenia woli i wiedzy będą musiały zostać wykazane dokumentami. W przypadku braku stosownego dokumentu, strona będzie musiała się usprawiedliwić przed sądem, że nie może go przedstawić z przyczyn od niej niezależnych. Nowe przepisy wiążą się także z niebezpieczeństwem poniesienia kosztów procesu pomimo wygranej. Dotyczy to sytuacji, gdy strona „przed wytoczeniem powództwa zaniechała próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła w niej w złej wierze i przez to przyczyniła się do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy”. Kończąc, należy wskazać, że istnieje jednak możliwość rozpoznania sprawy z pominięciem nowych przepisów, jeśli jedna ze stron nie będąca przedsiębiorcą lub będąca przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, złoży stosowny wniosek w terminie tygodnia od doręczenia jej pouczeń lub w braku konieczności ich doręczania – w pierwszym piśmie procesowym. Skutki tej nowelizacji oraz rozumienie nowych przepisów będzie można ocenić dopiero w wyniku obserwacji tworzącej się praktyki orzeczniczej.

We wrześniu 2019 roku Sąd Najwyższy rozstrzygnął zagadnienie przedstawione przez Rzecznika Finansowego w przedmiocie czy koszt prywatnej ekspertyzy rzeczoznawcy poniesiony przez poszkodowanego w celu ustalenia wysokości szkody bądź odpowiedzialności ubezpieczyciela w toku postępowania likwidacyjnego (przedsądowego) podlega kompensacie w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Podjęto w składzie 7 sędziów uchwałę o następującej treści: „Poszkodowanemu oraz cesjonariuszowi roszczeń odszkodowawczych z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej zwrot kosztów tzw. prywatnej opinii (ekspertyzy) rzeczoznawcy, jeżeli jej sporządzenie było niezbędne do efektywnego dochodzenia odszkodowania”. Uchwały podejmowane w składzie 7 sędziów Sądu Najwyższego są istotną wskazówką dla sądów powszechnych rozpatrujących podobne sprawy. Nierzadko przecież zdarza się, iż ubezpieczyciel wycenia szkodę poniżej jej rzeczywistej wysokości lub odmawia pokrycia szkody. Wówczas niezbędne może okazać się zebranie dowodów zmierzający do udowodnienia racji przez poszkodowanego. Przedmiotowe orzeczenie z pewnością przyczyni się do szerszego wykorzystywania tzw. opinii prywatnych w sporach z ubezpieczycielami OC pojazdów mechanicznych.