Testament, zwany też ostatnią wolą, czyli rozporządzenie na wypadek śmierci to tylko pozornie prosta czynność. Można bowiem przy jego sporządzaniu popełnić szereg błędów skutkujących nieważnością tej czynności prawnej. Poniżej przypominamy jak ich uniknąć. Przede wszystkim skuteczny testament może sporządzić tylko osoba, która dysponuje pełną zdolnością do czynności prawnych, a więc wyłącznie osoba pełnoletnia, o ile nie została ubezwłasnowolniona. Sporządzenie testamentu jest czynnością osobistą, ponieważ nie można go sporządzić przez pełnomocnika. Poza tym w testamencie można zawrzeć rozporządzenia tylko jednej osoby, dokument spisany wspólnie z inną osobą (np. z małżonkiem – co jest częstą praktyką) będzie nieważny. Testament będzie także nieważny, jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści oraz pod wpływem groźby. Ważny testament można sporządzić nie tylko u notariusza. Najczęstsza jego forma to testament własnoręczny. Jak sama nazwa wskazuje wystarczy własnoręcznie spisać swoją ostatnią wolę na kartce papieru, podpisać ją i opatrzyć datą. Taki dokument jest ważny, jeżeli spadkodawca napisze go w całości pismem ręcznym i własnoręcznie też podpisze. Nieważny jest więc testament, który zostanie spisany na komputerze, maszynie do pisania lub przez inną osobę, a następnie jedynie podpisany przez spadkodawcę. Usprawiedliwieniem nie może być nawet niewyraźny charakter pisma testatora. Duże znaczenie ma również złożenie pod testamentem poprawnego podpisu. Nie mogą to być inicjały ani parafa. Za skuteczny testament może zostać uznany w pewnych przypadkach dokument, na którym nie widnieje żadna data. Jest to możliwe, o ile nie wywołuje on wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów. Poza testamentem własnoręcznym i notarialnym polskie prawo wyróżnia kilka innych rodzajów testamentu: ustne, podróżne, urzędowe czy wojskowe, których sporządzenie uzależnione jest szczególnymi okolicznościami, warunkami lub czasem ich sporządzenia. Ważne, że raz sporządzony testament można w każdym czasie odwołać w całości lub zmienić w części. Testament jest też bardzo elastyczną w swej treści instytucją prawną, może bowiem zawierać szczególne regulacje – zapisy, polecenia czy podstawienia. W każdym przypadku sugerujemy jednak, by przed dokonaniem tak ważnej czynności skonsultować jej treść i formę z zaufanym prawnikiem.

Ustawa z 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw wprowadza zastąpienie od 1 października b.r. składanych odrębnie deklaracji VAT-7 oraz struktury JPK VAT nową strukturą JPK VAT, obejmującą obie deklaracje. Nowe przepisy dotyczące struktury JPK VAT miały obowiązywać od 1 kwietnia b.r., jednak termin ten już dwukrotnie został przesunięty o 3 miesiące. Poza zmianami strukturalnymi reforma przewiduje zmiany prawne i nowe obowiązki dla podatników. Przede wszystkim podatnicy VAT sami będą musieli monitorować i korygować błędy w ewidencji. Zgodnie z nowymi przepisami po stwierdzeniu przez podatnika, że przesłana ewidencja zawiera błędy lub dane niezgodne ze stanem faktycznym, lub zmiany w przesłanych danych, sam w ciągu 14 dni musi przesłać korektę. Sankcją dla tego obowiązku jest grzywna, bowiem za każdy błąd wykryty przez urzędy skarbowe w nowym JPK grozi 500 zł kary.

Pracodawcy powinni szczegółowo przeanalizować dotyczące ich założenia tzw. tarczy antykryzysowej 4.0, czyli ustawy z 23 czerwca 2020 roku o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U. poz. 1086), obowiązującej od 24 czerwca 2020 roku. Po pierwszej fali pomocy, opartej przede wszystkim na regulacjach zgromadzeń oraz kwestii dofinansowania przedsiębiorców, kolejnym działaniem było wprowadzenie rozwiązań, które przygotują rynek pracy do nowej rzeczywistości. Jakie narzędzia otrzymali zatem pracodawcy wraz z wejściem w życie nowych przepisów? Warto zwrócić uwagę na przyjęcie bardziej elastycznych mechanizmów prawa pracy, które usprawnią działanie firm, jak i rozwiązań skrojonych na czas kryzysu gospodarczego i trudności finansowych przedsiębiorstw. Między innymi Tarcza 4.0 doprecyzowuje regulacje dotyczące pracy zdalnej, którą przedsiębiorcy mogą wprowadzić jednostronnie bez zmiany umowy o pracę. Ponadto w czasie epidemii firmy ma odciążyć m.in. możliwość zerwania umów o zakazie konkurencji, ograniczenia wysokości odpraw i odszkodowań dla zwolnionych oraz zawieszenia obowiązków socjalnych.

Wątpliwości, jakie obecnie pojawiają się po stronie wynajmujących, jak i najemców dotyczą głównie możliwości wypowiedzenia umowy najmu ze skutkiem natychmiastowym z uwagi na „siłę wyższą”, z pominięciem umownych warunków i terminów wypowiedzeń. Co prawda, dnia 14 marca 2020 roku Rozporządzeniem Ministra Zdrowia został ogłoszony stan epidemii, który można uznać za siłę wyższą, jednakże w przypadku, w którym w zawartej umowie nie ma wzmianki o możliwości jej wypowiedzenia wobec wystąpienia siły wyższej, to obowiązują przepisy dotychczasowe regulujące najem. Oznacza to, że w dalszym ciągu obie strony, wynajmujący i najemca, będą miały prawo egzekwować wykonanie umowy najmu bez zmian, bez względu na aktualną sytuację panującą w kraju. Zgodnie jednak z nowymi przepisami zawartymi w tzw. tarczy antykryzysowej, ingerującymi dość mocno w umowy najmu, wynajmujący nie mogą wypowiedzieć umów najmu, a także wysokości czynszu do dnia 30 czerwca 2020 r. Niemniej istnieje możliwość wypowiedzenia umowy najmu w trybie natychmiastowym, co dotyczy obu rodzajów umów. Tryb natychmiastowy umożliwia stronom wypowiedzenie umowy, bez zachowania terminów wypowiedzenia. Taki rodzaj wypowiedzenia stanowi szczególny tryb i stosować go można tylko w określonych przypadkach. Najemca ma więc prawo wypowiedzieć umowę najmu w trybie natychmiastowym w przypadku, gdy wynajmowany przez niego lokal posiada wady, które uniemożliwiają korzystanie z niego lub korzystanie z lokalu zagraża zdrowiu najemcy lub jego domowników, a także zatrudnionych przez niego osób. Możliwość zastosowania przez najemcę wypowiedzenia w trybie natychmiastowym z uwagi na stan zagrożenia epidemią nie jest do końca właściwym krokiem, nie wynika on bowiem z ustawy. Nowe przepisy zawarte w tzw. tarczy antykryzysowej zawierają także postanowienia dotyczące najmu lokali w przypadku obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m2. Zgodnie z nimi, w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia działalności w obiektach handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m2, wygasają wzajemne zobowiązania stron umowy najmu, dzierżawy lub innej podobnej umowy, przez którą dochodzi do oddania do używania powierzchni handlowej, a uprawniony do używania powierzchni handlowej powinien złożyć udostępniającemu bezwarunkową i wiążącą ofertę woli przedłużenia obowiązywania umowy na dotychczasowych warunkach o okres obowiązywania zakazu przedłużony o sześć miesięcy. Oferta powinna być złożona w okresie trzech miesięcy od dnia zniesienia zakazu. Postanowienia te przestają wiązać z chwilą bezskutecznego upływu na złożenie oferty. Powyższe oznacza, że najemcy lokali w galeriach handlowych powyżej wskazanych 2000 m2 mogą skorzystać ze zwolnienia z obowiązku zapłaty czynszu najmu oraz opłat eksploatacyjnych w pełnej wysokości przez cały okres objęty zakazem prowadzenia działalności. Najemcy nie mają obowiązku płacić, a w tym samym czasie wynajmujący nie mają obowiązku zapewnić najemcom lokali. Jednakże, aby najemca mógł skorzystać ze zwolnienia powinien w terminie 3 miesięcy od dnia zniesienia zakazu prowadzenia działalności, złożyć wynajmującemu wiążącą ofertę przedłużenia obowiązywania umowy – zgodnie z dotychczasowymi warunkami. Przedłużenie następuje na okres sześciu miesięcy. Z uwagi na dobrowolność w wyborze najemca będzie mógł skorzystać ze zwolnienia z uwzględnieniem powyższej konsekwencji w postaci konieczności przedłużenia umowy bądź wciąż płacić czynsz, ale bez przedłużania umowy. Wybór będzie należał do każdego najemcy indywidualnie. Jeśli najemca złożył wypowiedzenie umowy najmu przed upływem 3-miesięcznego okresu na złożenie właściwego oświadczenia, należy przyjąć, iż dokonał wyboru i nie chce kontynuować najmu, za to będzie musiał zapłacić cały zaległy czynsz. Należy jednak pamiętać, że ze zwolnienia nie mają możliwości skorzystać najemcy, którzy mogą nadal prowadzić działalność w obiektach handlowych o powierzchni poniżej 2000 m2, czy najemcy w innych obiektach. Światełkiem w tunelu może być też wystosowanie do sądu przez najemcę żądania na podstawie art. 3571 k.c. i zbadania pod tym kątem zawartej przez strony umowy najmu. Przepis ten wskazuje na możliwość rozważenia przez sąd modyfikacji zawartej przez strony umowy, ale jedynie po spełnieniu wymienionych przesłanek. Przesłankami zastosowania przez sąd tej klauzuli jest wystąpienie nadzwyczajnej zmiany stosunków powodujących nadmierne trudności w spełnieniu świadczenia lub grożących jednej ze stron rażącą stratą; czego strony nie przewidziały. Zgodnie z doktryną pod pojęciem nadzwyczajnej zmiany stosunków kryje się obiektywne oraz powszechne przekształcenia stosunków społecznych (w tym gospodarczych) w wyjątkowy (nadzwyczajny) sposób wpływające na rzeczywistość. Powodem takiego przekształcenia mogą być czynniki przyrodnicze (m.in. powódź, nieurodzaj), społeczne (m.in. strajki powszechne, gwałtowna zmiana ustroju politycznego), jak i prawne (m.in. gwałtowna zmiana obowiązujących przepisów). Należy jednak pamiętać, że sąd stosując art. 3571 k.c. po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, może orzec, oznaczając sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu takiej umowy. Ostatni sposób sąd zastosuje dopiero, gdy po przeanalizowaniu dwóch poprzednich uzna, że nie jest możliwe dostosowanie zobowiązania do nadzwyczajnie zmienionych warunków.

5 czerwca b.r. Sejm przekazał do Senatu „rządowy projekt ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw” (Druk Sejmowy nr 382). Co jeszcze mogą uzyskać przedsiębiorcy? W syntetycznym wpisie skupimy się na uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym. Przede wszystkim należy wskazać na nową regulację dotyczącą uproszczonego postepowania restrukturyzacyjnego i coraz większą rolę doradcy restrukturyzacyjnego (syndyka). Zgodnie z informacją dostępną na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości: „przedsiębiorstwo, które wpadło w tarapaty finansowe i chce odbudować równowagę finansową będzie mogło samodzielnie otworzyć postępowanie naprawcze, bez konieczności występowania do sądu”. Ponadto, w komunikacie wskazano, iż wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego przez przedsiębiorcę zawiesi egzekucję zobowiązań, których domagają wierzyciele, nawet do czterech miesięcy i na czas zatwierdzenia przez sąd układu zawartego z wierzycielami. W tym okresie wierzyciele nie będą mogli także wypowiadać ważnych dla przedsiębiorcy umów (przykładowo dzierżawy bądź najmu). W założeniu projektodawców ma być to czas na rozmowy dłużnika z wierzycielami. Z drugiej strony ustawodawca chce chronić interesy wierzycieli. Dłużnik nie będzie mógł więc dokonać istotnych rozporządzeń majątkowych bez zgody doradcy restrukturyzacyjnego. Jeżeli natomiast dłużnik nadużyje swych praw, sąd będzie mógł uchylić skutki otwarcia postępowania (np. uchylić zawieszenie egzekucji). Co więcej, w takiej sytuacji wierzyciele będą też mogli żądać od dłużnika stosowanego odszkodowania. Sama ustawa zmienia także kodeks karny i kodeks postępowania karnego, a owe zmiany w prawie karnym budzą wśród przedstawicieli nauki duże kontrowersje. Jest to więc osobny temat, który z uwagi na obszerność nie zostanie poruszony w tym wpisie w „Codzienniku Prawnym”. Łącząc oba wątki, przypominamy, że niezgłoszenie na czas upadłości może być przestępstwem gospodarczym, jak również uzasadniać powództwo z art. 299 kodeksu spółek handlowych.

Trwają prace legislacyjne i uzgodnienia międzyresortowe, które przy okazji projektu nowelizacji ustawy o księgach wieczystych i hipotece mają dać większe uprawnienia informacyjne Policji. Każdy z nas może przeglądać księgi wieczyste na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości, jednak musi wcześniej znać numer poszukiwanej księgi. Od tej zasady są wyjątki, a wybrane podmioty i instytucje, jak np. sądy czy komornicy, mogą to robić za pomocą wybranych haseł czy kryteriów wyboru, np. wskazując adres nieruchomości czy też wykorzystując PESEL właściciela. Teraz taką możliwość ma zyskać także Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz szef Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych i Komendant Główny Policji, którzy mają otrzymać nieograniczony dostęp do danych z ksiąg wieczystych nieruchomości.

Podczas minionego posiedzenia Sejmu uchylono przepisy, które zawieszały bieg terminów w postępowaniach administracyjnych i sądowoadministracyjnych. Zaczną one biec po upływie 7 dni od wejścia w życie nowelizacji. Przypominamy, że zgodnie z tzw. Tarczą Antykryzysową 1.0, czyli ustawą z 31 marca 2020 roku, w okresie stanu zagrożenia epidemicznego we wszelkich postępowaniach administracyjnych i sądowoadministracyjnych został zawieszony bieg terminów procesowych i sądowych, zaś rozpoczęcie biegu nowych terminów w tych postępowaniach zostało wstrzymane. Osobnym przepisem zawieszono wyraźnie bieg terminów do wniesienia środków odwoławczych do organu administracji lub sądu administracyjnego. W podobny sposób zawieszono bieg rozpoczętych terminów oraz wstrzymano rozpoczęcie biegu nowych terminów na milczące załatwienie sprawy, czy też na zajęcie stanowiska lub wydanie rozstrzygnięcia. Obecnie Sejm uchwalił tzw. Tarczę Antykryzysową 3.0, czyli ustawę z 14 maja 2020 roku. Jedną z kluczowych zmian dotyczących postępowań administracyjnych i sądowoadministracyjnych przewidzianych w tej ustawie jest przywrócenie dalszego biegu terminów w tych postępowaniach po upływie 7 dni od dnia wejścia w życie tej ustawy oraz rozpoczęcie biegu nowych terminów, których rozpoczęcie biegu uprzednio zostało wstrzymane, po upływie takiego samego okresu.

Sejm przyjął nowelizację ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która ma wejść w życie za kilka miesięcy. Celem nowych przepisów jest wprowadzenie lepszych rozwiązań dotyczących szybkiego izolowania osoby dotkniętej przemocą od osoby stosującej przemoc, w sytuacjach, gdy stwarza ona zagrożenie dla domowników. Istotnym novum jest nakaz opuszczenia mieszkania przez sprawcę domowej przemocy. Obecnie również można odizolować osobę stosującą przemoc domową, jednak jedynie w  drodze sprawy sądowej, co oczywiście długo trwa. Nowe rozwiązania obejmują przyznanie policji nowego uprawnienia do wydania sprawcy przemocy nakazu natychmiastowego opuszczenia zajmowanego wspólnie z ofiarą mieszkania lub zakazu zbliżania się do mieszkania. Decyzja ta będzie natychmiast wykonalna, a nakaz będzie obowiązywał przez 14 dni. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlegać będzie rozpoznaniu bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie trzech dni od dnia jego wpływu do sądu. Dodatkowo, zgodnie z nowym przepisem kodeksu postępowania cywilnego, sąd będzie mógł udzielić zabezpieczenia w formie przedłużenie obowiązywania nakazu lub zakazu wydanego przez policję. W postanowieniu sąd określi także, jak często policja będzie zobowiązana dokonywać sprawdzenia sytuacji domowej wnioskodawcy. Co istotne, nakaz będzie egzekwowany także z możliwością użycia środków przymusu i bez względu na ewentualne twierdzenie sprawcy, że nie ma dokąd się wyprowadzić. Złamanie zakazu lub nakazu będzie stanowiło wykroczenie.

W związku z trwającą epidemią komornicy znacznie ograniczyli czynności wykonywane poza kancelarią komorniczą. Część zmian wynika wprost ze zmian ustawodawczych (zakaz wykonywania eksmisji z mieszkań do końca obowiązywania stanu epidemicznego), inne zaś podyktowane są względami bezpieczeństwa i zdroworozsądkowym podejściem do zagrożenia (znaczący spadek liczby podejmowanych czynności, utrudnienia w licytacjach czy doręczeniach pism przez komornika). Przede wszystkim jednak warto podkreślić, że kancelarie komornicze działają, a po uzyskaniu tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi można wszczynać egzekucję komorniczą. Warto odnotować przy tym własne inicjatywy komorników. Samorząd komorniczy rozpoczął akcję „Sygnalizuj problem”, skierowaną do osób, które swoje zobowiązania regulują przy udziale komornika. Dla osób dotkniętych skutkami epidemii będzie umożliwione ustalenie innych niż dotychczasowe zasad regulacji zobowiązań. Komornicy apelują o kontakt telefoniczny osoby, które zmagają się z chorobą lub kwarantanną w związku z COVID-19. Ze szkodą dla wierzycieli, niektóre z czynności komorniczych wstrzymano w związku z epidemią (dotyczyć może to także zobowiązań alimentacyjnych). Mimo znacznego ograniczenia kontaktu (osobistego) z interesantami, docierają do nas sygnały, że część działań jest jednak podejmowana, np. zajęcie rachunku bankowego czy potrącania z pensji. Warto przy tym zaznaczyć, że ze „świadczenia postojowego” nie dokonuje się potrąceń i egzekucji (więcej o świadczeniu w przygotowanym przez zespół kancelarii poradniku dot. „Tarczy Antykryzysowej” – wpis na Codzienniku Prawnym). W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego ogłoszonego z powodu COVID-19 nie wykonuje się tytułów wykonawczych nakazujących opróżnienie lokalu mieszkalnego (art. 15 zzu ustawy zwanej potocznie „Tarczą Antykryzysową”). Zarazem w wielu sprawach na mocy ustawy z 31 marca 2020 roku zmieniającej ustawę o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, uległy zawieszeniu terminy procesowe w wielu kategoriach spraw. Co to oznacza w praktyce? Zgodnie z art. 15zzs ust. 1 przywołanej ustawy, w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID bieg terminów procesowych i sądowych w postępowaniach sądowych, w tym sądowoadministracyjnych oraz egzekucyjnych i karnych nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres. Jeśli stronie doręczono orzeczenie po 31 marca 2020 roku, to teoretycznie bieg terminu na wniesienie od niego środka zaskarżenia (apelacji, zażalenia, odwołania) będzie rozpoczynał się dopiero od ogłoszenia zakończenia stanu epidemii. Kolejna konsekwencja to brak prawomocności niektórych postanowień – często powodująca niemożność uzyskania tytułu wykonawczego, a zatem wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Nie dotyczy to pewnych kategorii spraw (tzw. pilnych). Celem uzyskania pewności co do terminu wniesienia pism oraz ich zgodnego z prawem sporządzenia i wskazania możliwości działań procesowych i egzekucyjnych lub przeciwegzekucyjnych w okresie epidemii, zalecamy kontakt z kancelarią.